Türk Töresi ve Kur’an Ahlakı / Ahmet Cemal CAN

BEĞENDİM

ABONE OL

News

TÜRK TÖRESİ ve KUR’AN AHLAKI: TARİHSEL–KÜLTÜREL PARALELLİKLER ÜZERİNE BİR İNCELEME.
Özet
Bu çalışma, Türk töresinin temel değerleri ile Kur’an’ın ahlakî ilkeleri arasında tarihsel, kültürel ve ilkesel bir
karşılaştırma yapmayı hedeflemektedir.

Türk töresi, Orta Asya’dan günümüze taşınan ve toplumun adalet, doğruluk, bilgelik, istişare, sosyal düzen ve tabiatla ilişki gibi unsurlarla biçimlenen değerler bütünüdür.
Kur’an ahlakı ise Müslüman topluluklar için evrensel ilkeler çerçevesinde bir yaşam modeli sunar.

İnceleme; bu iki değer sisteminin özellikle adalet, doğruluk, emanete sadakat, cesaret, şura, sosyal adalet ve çevre
koruma gibi alanlarda yüksek düzeyde paralellik ortaya koyduğunu göstermektedir. Çalışmanın amacı, İslam
öncesi Türk ahlak düzeni ile Kur’an’ın temel ahlak ilkeleri arasında kültürel bir uyumun bulunduğunu akademik
çerçevede değerlendirmektir.
1. Giriş
Türk töresi, tarih boyunca Türk topluluklarının siyasal ve toplumsal düzenini belirleyen en temel normatif
çerçeve olmuştur. Bu töre yalnızca bir hukuk sistemi değil; devlet yönetiminden aile yapısına, toplumsal
dayanışmadan çevre bilincine kadar geniş bir alanı kapsayan bir “dünya görüşü” niteliği taşır.

Kur’an ahlakı ise Müslüman toplumların bireysel ve toplumsal hayatlarını düzenleyen evrensel ilkeler bütünüdür.
Türklerin İslam’ı kabulünden sonra bu iki gelenek arasında uyum sağlanmış, “töre” ile “din” birbirini
tamamlayan iki ana eksen hâline gelmiştir. Bu makale, söz konusu uyumun temel ilkeler üzerinden nasıl
gerçekleştiğini ortaya koymaktadır.
2. Töre ve Kur’an’da Adalet Anlayışı.
Türk siyasi düşüncesinde en yüce ilke adalettir (könilik). Töre “Adaletle Devletin ayakta duracağı”nı vurgular.
Kur’an ise adaleti hem bireysel hem toplumsal düzenin temel şartı olarak görür (Nahl 16/90; Nisâ 4/135). Her
iki sistemde de adalet, toplumun bekası ve güvenliği için vazgeçilmezdir.
3. Doğruluk ve Sözün Namusu.
Türk töresinde yalan, toplumsal düzeni bozan en büyük ahlâkî kusurlardan biridir. “Söz namustur” ilkesi,
Oğuz geleneğinin temellerindendir. Kur’an da “doğruluk” (sıdk) müminin ayırt edici niteliği olarak vurgulanır
(Tevbe 9/119). Töredeki öz–söz birliği ile Kur’an ahlakı arasında güçlü bir paralellik bulunmaktadır.
4. Alplık ve Kur’an’da Cesaret.
Alplık yalnız savaşçılık değil; doğruluk uğruna direnmeyi, mazlumun yanında durmayı gerektirir. Kur’an’da da
zulme karşı direnmek, sabır ve kararlılıkla mücadele etmek övülür (Âl-i İmrân 3/146; Hûd 11/113). Böylece
Alplık ahlakı Kur’an’daki “şecaat” kavramıyla örtüşmektedir.
5. Emanete Sadakat ve Kamu Ahlakı.
Türk devlet geleneğinde emanet kutsaldır; emanete ihanet devlet düzenini bozan en ağır suçlardandır.
Kur’an da emaneti ehline vermeyi ve sözleşmelere sadakati emreder (Nisâ 4/58; Müminûn 23/8). Bu bağlamda, kamu yönetimi etiği her iki sistemde de benzer biçimde tanımlanır.
6. Şura (Kurultay) ve İstişare.
Kurultay, Türklerde devlet işlerinin ortak akılla yönetildiği bir siyasal kurumdur. Kur’an’ın “Şura” ilkesi (Şûrâ
42/38), toplumsal ve siyasal kararların istişare ile alınmasını tavsiye eder. Bu iki yapı, yönetimde katılımcılık
ilkesinin tarihsel devamlılığını gösterir.
7. Sosyal Adalet ve Toplumsal Dayanışma.
Bilge Kağan’ın “aç milleti doyurdum, çıplak milleti giydirdim” sözü Türk sosyal devlet geleneğinin temelini
özetler. Kur’an da yoksulu doyurmayı ve toplumsal dayanışmayı temel ahlak ilkesi olarak belirler (Maun
107/3; İnsan 76/8). Bu noktada töre ile İslam ahlakı arasında tam bir uyum vardır.
8. Doğa ve Yaratılışla Uyum.
Türk kültüründe suyu kirletmek, ağacı kesmek, doğaya zarar vermek töreye aykırıdır. Kur’an da yeryüzünü
imar etmeyi, bozgunculuğu ve fesadı yasaklar (A’râf 7/56). Her iki gelenekte ekolojik ahlak güçlü biçimde yer
alır.
9. Kut ve Meşruiyet.
Türk hükümdarının kut alması, ilâhî meşruiyet anlayışına dayanır. Kur’an da ise mülkün Allah tarafından
verildiği belirtilir (Âl-i İmrân 3/26). Böylece siyasî meşruiyet kavrayışları arasında paralellik kurulabilir.
10. Sonuç:
Türk töresi ile Kur’an ahlakı, tarihsel süreçte hem ayrı kökenlerden doğmuş hem de Türklerin İslam’ı
kabulüyle birlikte iç içe geçmiş iki büyük değer sistemidir. Adalet, doğruluk, emanete riayet, şura, cesaret,
sosyal dayanışma ve çevre bilinci gibi temel ilkeler iki gelenekte de ortak bir etik alan oluşturmaktadır. Bu
ortaklık, Türk–İslam kültürünün tarihsel derinliğini ve bütünlüğünü açıklayan önemli bir çerçeve sunmaktadır.
Kaynakça
Birincil Kaynaklar
 Kur’an-ı Kerîm
 Orhun Abideleri (Kül Tigin, Bilge Kağan, Tonyukuk Yazıtları)
 Dede Korkut Kitabı, haz. Muharrem Ergin.
 Kaşgarlı Mahmud, Dîvânu Lugâti’t-Türk.
İslam Tarihi ve Ahlakı Üzerine;
 Taberî, Târîhü’l-Ümem ve’l-Mülûk.
 İbn Kesîr, el-Bidâye ve’n-Nihâye.
 Elmalılı Hamdi Yazır, Hak Dini Kur’an Dili.
 Fazlur Rahman, İslam ve Çağdaşlık.
 Toshihiko Izutsu, Kur’ân’da Allah ve İnsan.
Türk Tarihi, Kültürü ve Töresi Üzerine;
 Ahmet Bican Ercilasun, Başlangıçtan Günümüze Türk Dili Tarihi.
 Osman Turan, Türk Cihan Hâkimiyeti Mefkûresi.
 Bahaeddin Ögel, Türk Kültür Tarihine Giriş, 12 cilt.
 Jean-Paul Roux, Türklerin Tarihi.
 İbrahim Kafesoğlu, Türk Milli Kültürü.
 W. Barthold, Orta Asya Türk Tarihi Hakkında Dersler.
 Fuzuli Bayat, Destan Dünyasında Türk Mitolojisi.
Karşılaştırmalı Kültür ve Din Araştırmaları;
 Mircea Eliade, Kutsal ve Dünyevî.
 Shahab Ahmed, What is Islam?
 Clifford Geertz, Dinî Anlam Üzerine.