Emeğin Karşılığı ve Alın Terinin Ahlaki, Dini ve Bilimsel Temelleri/Ahmet Cemal Can

4

BEĞENDİM

ABONE OL

News

0

Emeğin Karşılığı ve Alın Terinin Ahlaki, Dini ve Bilimsel Temelleri

Tarihsel ve Çözüm Odaklı Bir İnceleme

Özet

Emeğin karşılığının adil biçimde ödenmesi, yalnızca ekonomik verimlilik açısından değil, ahlaki, dini ve hukuki açıdan da temel bir zorunluluktur. Bu çalışma, emeğin değerini klasik iktisat teorileri, modern çalışma ekonomisi, İslam ahlakı ve tarihsel uygulamalar ışığında ele almaktadır. Çalışmanın amacı, alın terinin karşılığının neden korunması gerektiğini teorik ve tarihsel dayanaklarla ortaya koymak ve günümüz “çalışan yoksulluğu” sorununa çözüm odaklı bir çerçeve sunmaktır.

Anahtar Kelimeler: Emek, ücret adaleti, alın teri, İslam ahlakı, sosyal adalet, çalışma ekonomisi

1. Giriş

İnsanlık tarihi boyunca emek, hem üretimin hem de toplumsal düzenin temel unsuru olmuştur. Ancak; emeğin karşılığının adil biçimde verilmemesi, toplumsal huzursuzlukların ve ekonomik krizlerin başlıca nedenlerinden biri olmuştur. Günümüzde “çalışan yoksulluğu” olgusu, modern ekonomilerde dahi emeğin değerinin yeterince korunamadığını göstermektedir (ILO, 2023).

Bu makale, emeğin karşılığını yalnızca piyasa mekanizmasıyla açıklamanın yetersiz olduğunu savunmakta;bilimsel iktisat teorileri, tarihsel tecrübeler ve dini–ahlaki ilkeler temelinde bütüncül bir yaklaşım önermektedir.

2. Bilimsel Yaklaşımlar ve Emeğin Değeri

2.1. Klasik İktisat Teorisi

Adam Smith’e göre emek, değerin asli kaynağıdır ve ücret, işçinin yaşamını sürdürebilmesini sağlayacak düzeyde olmalıdır (Smith, 1776/2007). David Ricardo ise uzun vadede ücretlerin, işçinin geçim maliyetleri etrafında şekillendiğini ifade eder (Ricardo, 1817/2001).

Bu yaklaşım, ücretin yalnızca arz-talep dengesiyle değil, toplumsal sürdürülebilirlikle de ilişkili olduğunu ortaya koyar.

2.2. Marx ve Eleştirel Perspektif

Karl Marx, emeğin ürettiği değer ile işçiye ödenen ücret arasındaki farkı “artı-değer” kavramıyla açıklar

(Marx, 1867/2011). Bu yaklaşım, emeğin karşılığının eksik ödenmesinin yapısal sonuçlarını göstermesi bakımından önemlidir.

2.3. Modern Refah Ekonomisi

Günümüzde ILO ve refah devleti yaklaşımları, emeğin karşılığını “insana yakışır iş” (decent work) kavramı altında ele almaktadır. Bu çerçevede ücret, yalnızca ekonomik değil, insan onuruyla doğrudan ilişkili bir unsurdur. (ILO, 1999).

3. Dini ve Ahlaki Temeller

3.1. İslam Ahlakında Emek

İslam düşüncesinde emek kutsaldır ve karşılıksız bırakılamaz. Hz. Muhammed’in şu hadisi bu yaklaşımı açıkça ortaya koyar:

“İşçinin ücretini, alın teri kurumadan veriniz.”(İbn Mâce, Rühûn, 4)

Kur’an-ı Kerim’de ise emeğin karşılığının mutlaka verileceği şu şekilde ifade edilir.

“İnsan için ancak çalıştığının karşılığı vardır.”(Necm, 53/39)
Bu ayet ve hadisler, emeğin karşılığının ahlaki bir yükümlülük olduğunu göstermektedir.

3.2. Kul Hakkı ve Sosyal Adalet

İslam hukukunda emeğin karşılığını vermemek, yalnızca bireysel bir hata değil, kul hakkı ihlali olarak değerlendirilir. Bu yönüyle ücret adaletsizliği, dini açıdan da ağır bir sorumluluk doğurur. (Karadâvî, 1995).

4. Tarihsel Uygulamalar

4.1. Ahilik ve Lonca Sistemi

Ahilik teşkilatı, üretim ve emek ilişkilerini ahlaki kurallarla düzenlemiş; ücret, kalite ve dayanışmayı esas almıştır. (Çağatay, 1989).

4.2. Osmanlı Ekonomik Düzeni

Osmanlı’da Narh sistemi, ücret ve fiyatlarda aşırı dengesizlikleri önlemeyi amaçlamış; sosyal huzur öncelik kabul edilmiştir (İnalcık, 2009).

Bu tarihsel örnekler, emeğin karşılığının korunmasının devlet ve toplum ortak sorumluluğu olduğunu göstermektedir.

5. Günümüz Sorunu: 

Çalışan Yoksulluğu Modern ekonomilerde verimlilik artarken ücretlerin aynı oranda artmaması, emek–sermaye dengesini
bozmuştur. Bu durum, sosyal adaletin zedelenmesine ve toplumsal güvenin azalmasına yol açmaktadır.
(Stiglitz, 2012).

6. Çözüm Odaklı Yaklaşım

Bu çalışma, üç temel çözüm alanı önermektedir:

1. Bilimsel ücret politikaları: Yaşam maliyetine dayalı asgari ücret,

2. Katılımcı süreç yönetimi: İşçi, işveren ve kamu temsilcilerinin birlikte karar alması,

3. Ahlaki ve hukuki denetim: Kul hakkı ve sosyal adalet bilincinin kurumsallaştırılması.

7. Sonuç

Bilimsel teoriler, tarihsel tecrübe ve dini–ahlaki ilkeler ortak bir noktada buluşmaktadır:
Emeğin karşılığı korunmadan ne adalet sağlanabilir ne de sürdürülebilir bir toplum kurulabilir.

Alın terinin değeri, yalnızca ekonomik bir ölçüt değil; medeniyetin ve vicdanın göstergesidir.

AHMET CEMAL CAN

Kaynakça
Çağatay, N. (1989). Bir Türk kurumu olarak Ahilik. Ankara: Türk Tarih Kurumu.
İbn Mâce. Sünen. Rühûn, 4.
İnalcık, H. (2009). Osmanlı İmparatorluğu: Toplum ve ekonomi. İstanbul: Eren Yayıncılık.
International Labour Organization. (1999). Decent work. Geneva: ILO.
International Labour Organization. (2023). Global wage report. Geneva: ILO.
Karadâvî, Y. (1995). İslam’da sosyal adalet. İstanbul: Nida Yayınları.
Marx, K. (2011). Kapital (Cilt 1). (Çev. A. Bilgi). Ankara: Sol Yayınları. (Orijinal eser 1867’de yayımlanmıştır.)
Ricardo, D. (2001). On the principles of political economy and taxation. Kitchener: Batoche Books. (Orijinal
eser 1817’de yayımlanmıştır.)
Smith, A. (2007). The wealth of nations. Amsterdam: MetaLibri. (Orijinal eser 1776’da yayımlanmıştır.)
Stiglitz, J. E. (2012). The price of inequality. New York: W. W. Norton